حکمرانی بر داده‌ها، یا حکمرانی بر انسان‌ها؟

امروز اتفاقی ویدیوهای سه‌گانه‌ای از Jaron Lanier در نیویورک تایمز دیدم. ایشون که از بزرگان علوم کامپیوتر، آینده‌نگاری و علوم داده هستند، در این سه ویدیو نکات جالبی را مطرح می‌کنند، مثلا: 

• آیا حواسمان هست که ما شهروندان به رایگان داده‌هایمان را در اختیار غول‌های دنیای تکنولوژی قرار می‌دهیم؟ در حالی که نمی‌دانیم و نمی‌توانیم بدانیم از داده‌های ما چه استفاده‌ای می‌شود. 

• داده‌های ما آینده اقتصادی جهان و خودمان را شکل می‌دهد؛ پس چرا نباید بتوانیم نسبت به استفاده از این داده‌ها تصمیم بگیریم؟

• جمله‌ای البته شعاری و دور از دسترس که: everything should own by the people and share by the people

حکمرانی داده و انبوه سوالات بی‌پاسخ

استفان ورهالست (Stefaan G. Verhulst) ناخدای پژوهشی یکی از معتبرترین موسسات مطالعات حکمرانی ( http://thegovlab.org ) است. 

وی در مطلبی، ضمن مرور اهمیت حکمرانی داده تلاش کرده طی ارائه مدلی اولیه از حکمرانی داده، سوالاتی را در چند سطح مطرح کند؛ سوالاتی که به نظر می‌رسد مقدمه‌ی یکی دیگر از پژوهش‌های گسترده و مفید اوست. استفان معتقد است وقایع جدید سیاسی و اجتماعی، از جمله افزایش نگرانی‌ها نسبت به حریم خصوصی و مالکیت داده، نشت داده‌ در عرصه‌های مختلف‌، تصویب GDPR در اروپا و … باعث شده مسئله‌ی حکمرانی بیش از پیش پیچیده گردد.

او در تعریف حکمرانی داده (باز) گفته:  open data governance was defined as the interplay of rules, standards, tools, principles, processes and decisions that influence what government data is opened up, how and by whom. و مدل اولیه‌ای مطابق تصویر پایین ترسیم کرده است:

فساد و رشد اقتصادی ارتباطی با هم دارند؟

فساد و رشد اقتصادی ارتباطی با هم دارند؟

یک نمودار ساده،‌ پاسخ می‌دهد.

بعضی فکر می‌کنند فساد حتما چیز بدی نیست، می‌تواند مثل روغن برای چرخ‌دنده‌های اقتصاد باشد یا ابزاری برای غلبه بر رویه‌های بروکراتیک کارهای مختلف؛ عده‌ای هم برعکس فکر می‌کنند،‌ فساد با رشد اقتصادی رابطه عکس دارد، هرچه فساد بیشتر، رشد اقتصادی کمتر

سایت how much که به تصویرسازی اطلاعات مختلف مالی می‌پردازد وضعیت GDP و CPI کشورهای مختلف را در یک نمودار آورده و به جز چند استثنا نتیجه گرفته که فساد کمتر یعنی GDP بزرگتر. کشورهای عراق و آنگولا و سودان که فساد بالا و اقتصاد کوچکی دارند، اما آلمان و بریتانیا و کانادا برعکس هستند.

چین اینجا هم استثناست. کشوری با اقتصاد بزرگ (12.24 تریلیون دلار) و فساد بالا (رتبه 77 در CPI) نسبت به دیگر کشورهای توسعه‌یافته. بر اساس همین شاخص، ایتالیا به اندازه عربستان سعودی، آفریقای جنوبی و مالزی دچار فساد است.

گذشته از این استثناها، نمودار بدی نیست. ارزش یک‌بار مرور دقیق را دارد. مثلا ایران ما با حجم اقتصاد 440 میلیارد دلاری، جزء کشورهای فساد (یک پله قبل از خیلی فاسد) قرار دارد.

نمودار با کیفیت بالا را در https://howmuch.net/articles/the-state-of-worlds-corruption-2017 ببینید.